Zondag 24 september, dag van de Heilige Mis, ’s middags halfeen

Wij hebben net gegeten. Het is wel een beetje vroeg, maar op is op en straks komen de Tommy’s misschien weer. Dan moeten we de kelder weer in en krijgen we niets of het is koud. Vannacht zijn er veel vliegtuigen overgekomen op weg naar Duitsland. Er werd een beetje geschoten en met een beetje fantasie was het kalm te noemen. Vanmorgen om halfzeven waren de Tommy’s er al voor een korte, maar hevige schietpartij. Daarna weer stil tot tien uur. Toen kwam er een grote partij jachtvliegtuigen, maar ze waren nogal rustig en vertrokken gauw.

Ondanks alles zijn Mama en Alie om negen uur nog naar de Heilige Mis geweest. Er waren nog wat meer mensen en het bleef rustig. Toch waren we blij dat ze weer thuis waren. De brug is weer in Engelse handen en in Arnhem wordt zwaar gevochten. Royal, de kazernes, de grote toren en de binnenstad moeten kapot zijn. Vandaag zouden er veel vluchtelingen uit Arnhem komen, maar we hebben niets gezien. Volgens geruchten moet Arnhem geëvacueerd worden naar Groningen, maar er gaan geen treinen meer, dus dat kan niet. Misschien denken ze in Arnhem dat Renkum ook platligt. Toch moet iedereen deze kant uitkomen, in ieder geval over de Amsterdamsestraatweg en dan kunnen ze gemakkelijk Renkum bereiken.

Daar zijn net weer een paar flinke schoten en Graddie vraagt of de Duitsers en de Engelsen nu ruzie hebben. De kinderen kunnen nog niet begrijpen wat er eigenlijk gebeurt, alleen de angst kennen ze, en dat is al erg genoeg. Er rijden wat vluchtelingen voorbij. In een gesprek met hen bleek mij dat de betreffende man al zes jaar ziek is, en het meisje al vijf jaar. Ze zaten op een driewieler en keken zo angstig naar de lucht. De hele week is het mooi weer geweest, maar nu regent het flink en dat vergroot de ellende nog een beetje meer. Het is vandaag een week geleden dat de oorlog hier ook begon. Veel hebben wij meegemaakt, maar met andere plaatsen vergeleken hebben wij het er nog goed afgebracht. Zware branden hebben wij gezien en Renkum werd zelfs volgestrooid met as en verbrand papier. We vonden nog een stuk met het opschrift ‘Stam groentegrossier Arnhem’.

Zondag 24 september, ‘s avonds zeven uur

Een uurtje geleden waren er veel jachtvliegtuigen in de lucht en wij dachten dat de landingen weer zouden beginnen, maar er gebeurde niets. De brug in Arnhem is nog steeds in Duits bezit. De toestand is ongunstig. Het kanongebulder lijkt ook weer dichterbij te komen. Er worden veel auto’s de Kerkstraat opgestuurd, dus is Oosterbeek zeker niet meer te bereiken voor de soldaten. Vanmiddag hebben we de vluchtkoffers nog eens nagekeken en er nog wat bijgedaan en we hebben er ook één met levensmiddelen gevuld. De oudste kinderen hebben we vandaag allemaal geld gegeven, zodat zij, wanneer we ze kwijt zouden raken, zichzelf kunnen redden. Wij zullen zo lang mogelijk blijven, maar alle voorzorgen zijn toch nodig.

In Wageningen moeten de Nude en Veerweg evacueren. In Kesteren zouden de Tommy’s nu ook zijn. Het is erg stil in het dorp, maar er zijn wel veel auto’s en motorfietsen. Men zegt dat men niet meer op straat mag komen, maar wij hebben nog geen bevel gehad. Boem! Plotseling is er een zware ontploffing. Als het maar geen Engelse granaten zijn van de overkant van de Rijn. Daar zit het vol met Engelsen. Het ontploffen komt steeds dichterbij (acht uur). Ik ben erg bang dat ze de Dorpsstraat onder vuur zullen nemen. De familie Volmer vindt het veiliger om bij ons in de huiskamer te slapen, dicht bij de kelder. Hun eigen kelder vertrouwen ze niet.

Afbeelding:
Evacuatie van Arnhem